آموزش خاتم کاری اصفهان

از گونه های هنرمندانه و زیبای صنایع دستی خاتم سازی است ، هنر خاتم کاری در واقع هنر آرایش اشیا چوبی موزاییکی شکل با مثلث های کوچک است ، هر چقدر مثلث های کار شده ظریف تر و اشکال و طرح ها منظم تر باشند نوع خاتم مرغوبیت بیشتری دارد ، یکی دیگر از دلایل ارزشمند بودن خاتم کیفیت مواد اولیه نیز می باشد .

ابزار کار برای آموزش خاتم کاری

تیز سوهان ، چکش ، گاز انبر ، گیره فلزی ، گونیا و پرگار ، خط کش تیر دار و ثابت ، مغار ، مثلث ساب ، متر فلزی ، اره سیم ساب دار .

آموزش خاتم کاری در اصفهان در دو مرحله انجام می گیرد :
- خاتم سازی طراحی خاتم ، تهیه ی مصالح و مواد ، برش مصالح اولیه ، ترکیب و ایجاد گل ، ساخت قامه و برش و تهیه ی لایه خاتم است .
- خاتم کاری شامل طراحی زیرسازی، طراحی چسباندن لایه های خاتم بر روی زیرکار، جلاکاری و پرداخت اشیای خاتم کاری است.

روش ساخت خاتم : در آموزش خاتم کاری چوب ، فلز یا استخوان را به شکل مثلث القاعده برش می دهند و آنها را به شکلی کنار هم قرار می دهند که با برش عرضی این مثلث های واحد، اشکال هندسی منظم تر بوجود می آید سپس با استفاده ازسریش برش های نازک را با نظم و ترتیب روی ورقه نازک چوبی می چسبانند و پس از خشک شدن ورقه ها را روی اشیای مورد نیاز برای تزئین نصب می کنند.
از مهمترین مصالح خاتم سازی انواع چوب را می توان نام برد که شامل چوب بتم ، فوفل ، آبنوس ، شمشاد ، تبریزی ، کیکم ، گردو ، افرا ، نارنج و عناب می باشد ، انواع استخوان نیز به دلیل رنگ سفید و استحکام در خاتم سازی به کار می روند که عبارت از استخوان های اسب ، گاو ، شتر، عاج طبیعی فیل و عاج مصنوعی می باشد ، برای استحکام خاتم ساخته شده از فلزات رنگی در خاتم سازی استفاده می شود ، آلومینیوم و نقره برای رنگ سفید و برنج برای رنگ زرد استفاده می شود .

جهت  خرید آنلاین انواع صنایع دستی اصفهان از جمله  خاتم کاری  اصفهان کلیک کنید .

مراحل آموزش خاتم کاری در اصفهان :

مرحله ی اول : بریدن و آماده کردن مواد خام :
خاتمکار مواد خام مثل چوب ، استخوان و یا فلز را از قبل آماده می کند ، چوب هایی که معلوما استفاده می کند رنگهای متنوع دارد مثل رنگ قرمز چوب عناب ، رنگ زرد روشن چوب نارنج ، رنگ سرخ تیره چوب فوفل ؛ برای کارهای قیمتی و ارزشمند از چوب آبنوس و چوب قهوه ای ساج استفاده می شود .
سپس خاتم ساز چوب ها را بوسیله ی اره بغل شش بر به صورت قطعات نازک یا به اصطلاح خودشان" لا " می برد ، ضخامت هر لا 0.23 و ابعادی در حدود 5*70 متر دارد به لاهای نازک ، لای مثلث نیز می گویند ؛ به دلیل اینکه طرز بریدن آنها باهم فرق دارد اسامی شان نیز متفاوت است ، بعد از بریدن آنها را در گوشه ای می گذارند تا خشک شود .
سپس خاتم کار چوبها را با اره بغل شش بُر به قطعات نازک به اصطلاح خودشان " لا" می برد. ضخامت هر لا 23/0 و ابعاد آن 5*70 سانتی متر است. لاهای نازک را " لای مثلث" یا " لای بغل شش" یا " لای یک لایی" می نامند؛ علت اختلاف نام آنها بدلیل طرز بریدن آنهاست. سپس آنها را در گوشه ای می گذارند تا خشک شود.
استخوان شتر را هم به همین روش به نوارهای کوچکی تبدیل و در داخل هسین که نوعی ظرف سفالی است قرار می دهند سپس توی این ظرف آب آهک قرار می دهند و استخوان ها را تا سه ماه درون آن قرار می دهند تا سفید شود ، در مرحله ی بعد چوب ها و استخوان ها را مجددا برش ریزتر می دهند و به آن " شش " می گویند با پهنای 0.24 است .
در این مرحله از آموزش خاتم کاری بعضی از شش های استخوانی را به هم می بندند و در ظرف دیگری که محلول خورنده سبز رنگی دارد می گذارند این محلول سبز رنگ شامل نشادر و سرکه است که براده ی مس به آن اضافه شده است ، شش ها 4 تا 6 ماه در این آب می مانند تا اثر اسیدی مس در آ ن نفوذ کند ، برای کارهای خاتم کاری گران تر از عاج فیل به جای استخوان شتر استفاده می شود .

سپس نوبت به آماده کردن " شش" های فلزی می رسد ، شش های فلزی اغلب از جنس برنج و در موارد خیلی استثنایی از نقره ساخته می شوند ، مفتول برنج را به قطعات 70سانتی متر می برند و با چکش دم پهن در قالب های آن را به صورت شیارهای مثلثی در می آورند و به این شکل مثلثی به نام سه پخ بوجود می آید .
سپس در این مرحله باید ششها را به شکل های مختلف در آورند ، شش های کوچک را مثلث ، شش های بزرگتر را بغل شش ، شش های الماس گون را جو می نامند ، خاتم کار به منظور به دست آوردن شکل های مورد نیاز خود شش های آماده را طبق نقشه روی یک تخته که به صورت قالب عمل می کند و سیم مساوی به آن می گویند قرار می دهد و روی آن سوهان دم پهن می کشند تا شکل معینی را به دست آورد .
مرحله ی دوم سوار کردن شش های مرکب و میله :
خاتم کار در این مرحله از آموزش خاتم کاری طرح موردنظرش را انتخاب می کند ، برای مثال ترکیبی از اشکال مثلثاتی را در داخل شش گوش های منتظم یا مثلثات بزرگ ، با داشتن حداقل سه نمونه چوب رنگی و استخوان و فلز می توان ترکیبات احتمالی بسیار متنوع و زیادی را تشکیل داد .
مرحله ی سوم به هم بستن گل ها و بسته بندی آن ها :
زمانیکه تمام میله ها آماده شدند طول اصلیشان که 70 سانتی متر است به 8 قسمت که هر کدام 75/8 سانتی متر یا بیشتر است بریده می شوند ، سپس شخص خاتم کار با درنظر گرفتن بزرگی کار لایه های استخوان را آماده می کند و نیمی از آنها را با قطعاتی که دو سر آن چسب زده شده و به ارتفاع کار مورد نظر می باشد، گرد می آورد.
در این مرحله گل های شش گوش کوتاه و میله مثلثاتی را روی این تخته ها یا استخوان ها می چسباند ، سپس تخته دیگری را روی آن قرار می دهد و همه این مجموعه را بین دو تخته گیره قرار میدهد.و سپس دو تا " گوه" هم روی آن می گذارند و با چکش دو " گوه" را می کوبد تا محکم شود ، این منگنه " تنگ زنگیره" نامیده می شود بسته بندی این میله ها را نیز" قامه" می گویند.
مرحله ی چهارم بریدن بسته ها و لایه های پشت :
خاتم کار بوسیله ی اره بسیار نازک قامه را به قطعاتی با ضخامت 3 میلی متر برش می دهد برش آن نسبت به محور شش ها قائمه است .
مرحله ی بعد برش طولی توره ها و سوار کردن ورقه ها :
توره را با اره بسیار ظریف می برند و به شکل ورقه های نازک قاچ می دهند. برشها طوری انجام می شوند که با اولین برش، لایه ی دو سایه به دو قسمت مساوی تقسیم می شود برش بعد آصر اول را شکاف می دهد و همین عمل تکرار می شود تا 24 ورقه که لایه ای در حدود5/1 میلی متر خاتم کاری در یک طرف و 3میلی متر آصر در طرف دیگر درست کند، سپس ورقه ها را روی تخته مخصوص صاف می کنند و سمباده می زنند و به شی ای که باید تزیین شود چسبانده می شود .
در مرحله ی آخر آموزش خاتم کاری در اصفهان برای بعضی از خاتم ها یک حاشیه خاص دور شی می گیرند که باعث زیباتر شدن خاتم می شود ، در نهایت سطح خاتمکاری شده را سنباده می زنند و به آن روغن سندلوس می زنند تا در برابر رطوبت مقاومت داشته باشد .